Ο Απόστολος Παύλος (5 μ.Χ - 68 μ.Χ.) γεννήθηκε στη Δαμασκό της Συρίας και ονομάσθηκε Απόστολος των Εθνών. Πολέμιος αρχικά του Χριστιανισμού, μετεστράφη όμως μετά το θαυμαστό όραμα του Κυρίου που είχε στην ηλικία των 30 του! Είναι αυτός που απ’ όλους τους άλλους αποστόλους κόπιασε περισσότερο για τη διάδοση του Ευαγγελίου σε όλη την οικουμένη. Χωρίς τον Παύλο, η εντολή που είχε δώσει ο Κύριος στους μαθητές του «πορευθέντες μαθησεύσατε πάντα τα έθνη…», δε θα έβρισκε την πλήρη εφαρμογή της. Υπήρξε ένας από τους σπουδαιότερους παιδαγωγούς της οικουμένης, το εκλεκτό όργανο της Θείας Πρόνοιας που, καθότι υπήρξε, άριστος γνώστης της ελληνικής γλώσσας και παιδείας, μεταλαμπάδευσε το φως του Ευαγγελίου από την Ανατολή, στην Ελλάδα πρώτα και μετά στη Δύση ολόκληρη.

Το κύριο στοιχείο που κάνει τον Παύλο Απόστολο των Εθνών (και είναι κυρίαρχο χαρακτηριστικό της προσωπικότητάς του) είναι η πίστη του στο Χριστό, η φωτισμένη αγιότητά του και η αγωνιστικότητά του να κηρύξει το έργο της σωτηρίας σε όλο τον κόσμο.

Ο Παύλος έκανε τις περιοδείες του κάτω από τις πιο δύσκολες συνθήκες. Όπως λέει και ο ίδιος, «Με χτύπησαν με αγριότητα, φυλακίστηκα, κινδύνεψα πολλές φορές να θανατωθώ. Πέντε φορές μαστιγώθηκα από Ιουδαίους με τα τριάντα εννιά μαστιγώματα. Τρεις φορές με τιμώρησαν με ραβδισμούς, μία φορά με λιθοβόλησαν, τρεις φορές ναυάγησα, ένα μερόνυχτο έμεινα ναυαγός στο πέλαγος. Έκανα πολλές κοπιαστικές οδοιπορίες, διάβηκα επικίνδυνα ποτάμια, κινδύνεψα από ληστές, κινδύνεψα από τους ομογενείς μου Ιουδαίους, κινδύνεψα από τους εθνικούς. Πέρασα κινδύνους σε πόλεις, κινδύνους σε ερημιές, κινδύνους στη θάλασσα κινδύνεψα από ανθρώπους που υποκρίνονταν τους αδερφούς. Ξαγρύπνησα πολλές φορές, πείνασα, δίψασα, πολλές φορές μου έλειψε εντελώς το φαγητό, ξεπάγιαζα και δεν είχα ρούχα να φορέσω. Εκτός από τα άλλα είχα και την καθημερινή πίεση των εχθρών μου και τη φροντίδα για όλες τις εκκλησίες». Πέρασε τη ζωή του πηγαίνοντας από πόλη σε πόλη και από χώρα σε χώρα. Κατά τη διάρκεια της αποστολικής του ζωής δεν έμεινε σε κανένα μέρος παραπάνω από τρία χρόνια.

Η δράση του Αποστόλου Παύλου ήταν τόσο πολύ επιτυχημένη, καθώς:

α) αγάπησε το Χριστό με όλη του την καρδιά - η αγάπη του για το Χριστό ήταν τόση, ώστε διακήρυσσε, «Έχω πεθάνει στο σταυρό μαζί με το Χριστό. Και δε ζω πια εγώ, αλλά ζει στο πρόσωπό μου ο Χριστός»
β) ταύτισε τον εαυτό του με τους ακροατές του και με τα προβλήματά τους - ταυτίστηκε με τα προβλήματα του πάσχοντος ανθρώπου, με όλες τις εθνικότητες και κοινωνικές τάξεις, φτάνει μονάχα να μπορούσε να τους οδηγήσει στη σωτηρία
γ) μιλούσε στους ακροατές του στη μητρική τους γλώσσα και προσάρμοζε το κήρυγμά του ανάλογα με τις γνώσεις και τις ικανότητες του ακροατηρίου του - βασική αρχή του Παύλου στην προσπάθειά του να διδάξει το Ευαγγέλιο σε όλη την οικουμένη ήταν η προσαρμογή του κηρύγματός του στις πνευματικές ικανότητες του ακροατηρίου στο οποίο μιλούσε κάθε φορά. Διαφορετικά μιλούσε στους Εβραίους που γνώριζαν το Μωσαϊκό Νόμο και διαφορετικά στους Έλληνες. Βασικός του σκοπός ήταν μέσα από τις θρησκευτικές πεποιθήσεις των λαών να βρεθεί το σημείο επαφής, ώστε να αναφερθεί στο Χριστό και στο σωτηριολογικό του έργο
δ) είχε πάντοτε συνεργάτες σε όλες του τις περιοδείες - παράγοντα πολύ σημαντικό για την επιτυχία του έργου του. Τους έστελνε πολλές φορές να κηρύττουν στις εκκλησίες που ίδρυε ο ίδιος και μάλιστα τους έκανε επισκόπους και διαδόχους στο έργο του. Ο Τιμόθεος και ο Τίτος έγιναν επίσκοποι στην Έφεσο και στην Κρήτη αντίστοιχα και ήταν πάντα δίπλα τους, στηρίζοντας το έργο τους με τις επιστολές που τους έστελνε. Ο Λουκάς και ο Μάρκος έγραψαν τα γνωστά σε όλους μας ιερά Ευαγγέλια. Ο Λουκάς με τις «Πράξεις των Αποστόλων» μας έδωσε αρκετές πληροφορίες για τη ζωή της πρώτης εκκλησίας, για το κήρυγμα του Κυρίου και των αποστόλων
ε) οργάνωσε τις κατά τόπους εκκλησίες - σε όποια μέρη κήρυττε, από τα πρόσωπα που τον πίστευαν, διάλεγε και χειροτονούσε διακόνους και πρεσβυτέρους. Στήριζε τις εκκλησίες που ίδρυε με πολλούς και ποικίλους τρόπους. Συνήθως έστελνε τους συνεργάτες του και με τη βοήθεια τους προσπαθούσε να επιλύσει τα όποια προβλήματα παρουσιάζονταν. Πολλές φορές πήγαινε και ο ίδιος στις εκκλησίες και βοηθούσε στη διευθέτηση των προβλημάτων που είχαν.

Οι επιστολές του αποστόλου Παύλου είναι τα πρώτα γραπτά μνημεία της Καινής Διαθήκης και αποτελούν έργα περιστασιακά, γράφτηκαν δηλαδή για να απαντήσουν σε διάφορα ερωτήματα που έθεταν οι νεοϊδρυθείσες εκκλησίες στον Απόστολο. 

Η διάταξη των επιστολών του Παύλου στον κανόνα της Καινής Διαθήκης έγινε ανάλογα με την έκταση τους:

1. προς Ρωμαίους  
2. προς Κορινθίους Α'
3. προς Κορινθίους Β'
4. προς Γαλάτας  
5. προς Εφεσίους  
6. προς Φιλιππησίους
7. προς Κολοσσαείς
8. προς Θεσσαλονικείς Α'
9. προς Θεσσαλονικείς Β'
10. προς Τιμόθεον Α'
11. προς Τιμόθεον Β'
12. προς Τίτον  
13. προς Φιλήμονα  
14. προς Εβραίους
     

Ο Απόστολος Παύλος, φωτισμένος από το Άγιο Πνεύμα, φαίνεται ότι ήταν κάτοχος μιας βαθύτερης αληθείας που την μετέδιδε μονάχα σε στενό κύκλο προχωρημένων μαθητών. Νύξεις περί αυτής της αληθείας γίνονται στην Α' προς Κορινθίους επιστολή του, 3ο κεφάλαιο, παράγραφοι 1 και 2:

Α'Κορ.3,1: "Καὶ ἐγώ, ἀδελφοί, οὐκ ἠδυνήθην ὑμῖν λαλῆσαι ὡς πνευματικοῖς, ἀλλ᾿ ὡς σαρκικοῖς, ὡς νηπίοις ἐν Χριστῷ."

Μετάφρ: Και εγώ, αδελφοί, δεν ημπόρεσα να ομιλήσω προς σας, να σας διδάξω και να συζητήσω μαζί σας ως προς ωρίμους και πνευματικώς προοδευμένους Χριστιανούς, αλλά σας μίλησα ως προς ανθρώπους που έχουν ακόμη το σαρκικόν φρόνημα, που δεν έχουν αναγεννηθεί, αλλ' είναι ακόμη νήπιοι και αρχάριοι εις την πνευματικήν ζωήν.

Α'Κορ.3,2: "γάλα ὑμᾶς ἐπότισα καὶ οὐ βρῶμα. οὔπω γὰρ ἠδύνασθε. ἀλλ᾿ οὔτε ἔτι νῦν δύνασθε· ἔτι γὰρ σαρκικοί ἐστε."

Μετάφρ: Σας επότισα με γάλα (σας εδίδαξα δηλαδή τας απλάς και ευκόλους χριστιανικάς αληθείας). Και τούτο, διότι δεν είχατε την δύναμιν και την αντοχήν, να εννοήσετε και να αφομοιώσετε την βαθυτέραν διδασκαλίαν. Αλλ' ούτε και τώρα ακόμη ημπορείτε, διότι κατέχεσθε ακόμη από σαρκικά φρονήματα.

Υπάρχει και μία μυστηριώδης ρήση του Απόστολου, στην ίδια επιστολή, κεφάλαιο 15, παράγραφος 51:

Α'Κορ.15,51: "ἰδοὺ μυστήριον ὑμῖν λέγω· πάντες μὲν οὐ κοιμηθησόμεθα, πάντες δὲ ἀλλαγησόμεθα"

Μετάφρ: Ιδού σας φανερώνω μίαν μυστηριώδη και άγνωστον αλήθειαν· δεν θα αποθάνωμεν όλοι, όλοι μας όμως θα αλλάξωμεν σώμα και κατάστασιν.

Εδώ, μας λέει ότι ο αληθινός πιστός θα ήταν δυνατόν να φτάσει μέχρι και την κατάσταση της αθανασίας, της φώτισης και της έκστασης του παραδείσου ενώ ευρίσκεται ακόμα εν ζωή! Θα πρέπει, εννοείται, να έχει προηγηθεί μία σκληρά εσωτερική διαδικασία αυτογνωσίας και αναμορφώσεως...

Φαίνεται ότι υπάρχουν ήδη, μέσα από τις εργασίες ορισμένων αγίων και πνευματικών ερευνητών, κάποια στοιχεία για αυτή την άγνωστη μυστική διδασκαλία του Αποστόλου Παύλου! Είναι όμως δύσκολο, τόσο το έργο της συλλογής, όσο και αυτό της επίσημης αναγνώρισης... Ας ελπίσουμε, για το καλό της ανθρωπότητας, αυτό να συμβεί κάποια μέρα, ακόμα κι αν φαίνεται απίθανο να συμβεί στις μέρες μας...